Βίλα Ιόλα: Το ερειπωμένο σπίτι με τα 10.000 έργα τέχνης μεταμορφώνεται σε χώρος πολιτισμού
Η βίλα Ιόλα της Αγίας Παρασκευής ήταν το ιδιόκτητο Μουσείο του Κωνσταντίνου Κουτσούδη. Εκεί μετέφερε την αμύθητης αξίας συλλογή του στα μέσα της δεκαετίας του 70
Σε μία έκταση 25 στρεμμάτων στην Αγία Παρασκευή ο Αλέξανδρος Ιόλας την δεκαετία του 50 άρχισε να φτιάχνει το λεγόμενο “χωριό της Τέχνης” και των καλλιτεχνών φίλων του, με πρόθεση να φιλοξενήσει τους ίδιους και τα έργα τους.
Ο ίδιος γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου ως Κωνσταντίνος Κουτσούδης και ήταν γόνος ευκατάστατης οικογένειας βαμβακεμπόρων. Καλλιτεχνική φύση καθώς ήταν, μετακόμισε γρήγορα στην Αθήνα κι άρχισε να καλλιεργεί την έφεσή του στο χορό. Παράλληλα, συναναστρεφόταν με την διανόηση της εποχής και ανθρώπους όπως τον Κωστή Παλαμά και τον Άγγελο Σικελιανό, ο οποίος μάλιστα διαδραμάτισε ρόλο δασκάλου στη ζωή του.
Τον Νοέμβριο του 1932, ο Ιόλας μετακόμισε στο Παρίσι όπου έκανε μαθήματα Τέχνης στη Σορβόνη και λίγα χρόνια μετά πήγε στη Νέα Υόρκη, όπου και ίδρυσε την πρώτη του γκαλερί. Εκεί, το 1952, πραγματοποίησε και την πρώτη έκθεση του Andy Warhol.
Γρήγορα, ο Αλέξανδρος Ιόλας, που στο μεταξύ πήρε αμερικανική υπηκοότητα και άλλαξε το όνομά του, συναναστρεφόταν με τα μεγαλύτερα ονόματα στο χώρο της Τέχνης. Οι γκαλερί του εξαπλώνονταν σε όλες τις Μητροπόλεις της Ευρώπης όπως Μιλάνο, Γενεύη, Παρίσι, Ζυρίχη, Μαδρίτη και Ρώμη.
Ο διακαής πόθος του όμως ήταν να γυρίσει στην Ελλάδα και να βοηθήσει τους συμπατριώτες του. Και το πέτυχε! Επιστρέφοντας μάλιστα, με μία συστατική επιστολή του Κωνσταντίνου Καβάφη ανά χείρας, που λειτούργησε ως “εισιτήριο” για την ελληνική διανόηση και τα πολιτικά σαλόνια των Αθηνών.
Ο πολυμήχανος Έλληνας κατάφερε σε ελάχιστο χρονικό διάστημα να εδραιωθεί κι άρχισε να προωθεί στο διεθνές Χρηματιστήριο των Τεχνών, καλλιτέχνες όπως ο Τσαρούχης, ο Μόραλης, ο Γκίκας και ο Βαγής ή ο Τσόκλης, ο Φασιανός και ο Ακριθάκης από τους νεώτερους.
Η βίλα της Αγίας Παρασκευής ήταν το ιδιόκτητο Μουσείο του. Εκεί μετέφερε την αμύθητης αξίας συλλογή του στα μέσα της δεκαετίας του 70, όταν έκλεισε όλες τις γκαλερί και ήρθε να ζήσει μόνιμα στην Ελλάδα.
Την διακόσμηση του χώρου ανέλαβαν τα μεγαλύτερα ονόματα ζωγράφων και καλλιτεχνών της εποχής: Γιάννης Τσαρούχης, Δημήτρης Πικιώνης και Παύλος Καλαντζόπουλος. Χρυσές πόρτες και μαρμάρινοι κατάλευκοι τοίχοι με περίτεχνες κολώνες από Ραβένα κοσμούσαν το χώρο και πλαισίωναν μία από τις μεγαλύτερες ιδιωτικές συλλογές έργων Τέχνης και Πολιτισμού.
Σταδιακά η βίλα Ιόλα διαμορφώθηκε σε θεματικές αίθουσες που ήταν αφιερωμένες σε καλλιτέχνες διεθνούς φήμης.Ο Ιόλας ζει μόνιμα πλέον εκεί και θεωρεί προσωπικό του χώρο ένα μικρό τμήμα της εισόδου, πλάι στο μαρμάρινο τραπέζι που υποδέχεται τους καλεσμένους του. Σήμερα η εικόνα δείχνει πόση κακοποίηση υπέστη τα τελευταία χρόνια ο χώρος αυτός και η φωτογραφία που ακολουθεί είναι αποκαλυπτική.
Το οίκημα τότε εκτεινόταν σε 1750 τετραγωνικά μέτρα και οι διαμορφώσεις έγιναν για να φιλοξενηθεί όλη η συλλογή έργων Τέχνης. Παράλληλα, ένα τμήμα του αρχικού οικοπέδου είχε δωρηθεί από τον Ιόλα στο Δήμο Αγίας Παρασκευής για να γίνει πλατεία με γλυπτά και σε άλλο τμήμα είχαν χτίσει σπίτια οι δύο αδελφές του Αλέξανδρου Ιόλα, Νίκη Στάιφελ και Ηρώ Ξενάκη. Από τα 40 στρέμματα είχαν μείνει στη βίλα μόνο εξίμισι.
Τα χρόνια που ακολούθησαν η ζωή έπαιξε τα δικά της παιχνίδια. Ο Ιόλας λοιδωρήθηκε όσο λίγοι και συκοφαντήθηκε από ανθρώπους που ο ίδιος διάλεξε να ευεργετήσει και να μαζέψει κοντά του. Εκκεντρικός καθώς ήταν, πυροδοτούσε θέματα κατά καιρούς με τις δηλώσεις του και άφηνε τον περίγυρό του να καταληστεύει την αμύθητη περιουσία που συγκέντρωσε.
“Πόρνος, αρχαιοκάπηλος και ναρκομανής δεν υπήρξα ποτέ”
Παράλληλα, ο Τύπος έγραφε λυσσαλέα για την ομοφυλοφιλία του και του προσέδισε όργια στη βίλα με ανήλικα παιδιά και ναρκωτικές ουσίες. Τον κατηγόρησε μάλιστα για αρχαιοκαπηλεία και παράνομο εμπόριο Έργων Τέχνης. Ο ίδιος απάντησε μόνο στη διαθήκη του, όπου άφηνε όλη του την περιουσία στο ελληνικό Δημόσιο υπό τον όρο: «Να αποκατασταθεί το όνομά μου γιατί πόρνος, αρχαιοκάπηλος και ναρκομανής δεν υπήρξα ποτέ».
Κουρασμένος, άρρωστος και καταβεβλημένος ο Αλέξανδρος Ιόλας εγκαταλείπει τη βίλα και την Ελλάδα το 1987 για να πεθάνει ολομόναχος στις 8 Ιουνίου του ίδιου έτους σε Νοσοκομείο στη Νέα Υόρκη. Η βίλα θα γίνει αμέσως αντικείμενο έριδας ανάμεσα στους κληρονόμους του και θα σφραγιστεί.
Πώς ο Δήμος Αγίας Παρασκευής απόκτησε τη βίλα Ιόλα
Μεσεγγυούχος της περιουσίας ορίστηκε ο τότε πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου, Φώτης Κουβέλης, που όμως δεν κατάφερε να προστατευτεί ούτε το σπίτι ούτε το πολύτιμό του περιεχόμενο. Μέσα στα δέκα χρόνια που ακολούθησαν τον θάνατό του Αλέξανδρου Ιόλα, έγιναν δώδεκα κλοπές και πλήθος βανδαλισμών.
Το 2000 ο κατασκευαστής Γεωργίου το αγόρασε από τους κληρονόμους του Ιόλα, με σκοπό να το αξιοποιήσει. Όμως, η ανακήρυξη ολόκληρου του οικοπέδου των 6,5 στρεμμάτων σε χώρο πολιτισμού από την Πολιτεία ματαίωσε τα σχέδιά του. Το 2017 ο Δήμος Αγίας Παρασκευής πήρε τελικά, με διευρυμένη πλειοψηφία, την απόφαση να το αγοράσει. Το αντίτιμο ήταν 3.000.000 ευρώ, καταβλητέο σε δόσεις και η επιλογή του Δήμου, ως αγοραστή έμοιαζε μονόδρομος.
Έκτοτε, ένα ευοίωνο σχέδιο σχηματίστηκε στον ορίζοντα: να γίνει η βίλα Ιόλα και πάλι χώρος Τέχνης και Πολιτισμού.
Ο βιογράφος του Αλέξανδρου Ιόλα μας ξεναγεί στη λεηλατημένη βίλα του
Βίλα Ιόλα, Ταξίδι στον Χώρο και Χρόνο
Tο ντοκιμαντέρ, “Βίλα Ιόλα, Ταξίδι στον Χώρο και Χρόνο“, είναι ένα οδοιπορικό στους χώρους του σπιτιού που έζησε ο παγκοσμίου φήμης συλλέκτης και γκαλερίστας “Αλέξανδρος Ιόλας”, και το οποίο φιλοξένησε ορισμένα από τα σπουδαιότερα σύγχρονα έργα τέχνης.
Η έρευνα ξεκινά την δεκαετία του 1950, από την γέννηση της ανιψιάς του Λένας στο τότε μικρό και λιτό σπίτι της αραιοκατοικημένης Αγίας Παρασκευής, και φτάνει μέχρι και σήμερα, που το σπίτι των 1700τμ στέκει εγκαταλελειμμένο και λεηλατημένο, περικυκλωμένο από οκταόροφες πολυκατοικίες.
Για πρώτη φορά από το 1987 η ανιψιά του Ιόλα, Λένα Κουτσούδη – Ιόλα και ο σύζυγος της Γκυ Νατάν, μιλούν για την ιστορία του κτιρίου το οποίο ζωντανεύει μέσα από τις μοναδικές αφηγήσεις τους και μέσα από σπάνιο φωτογραφικό υλικό.
Ακολουθώντας την ιστορία της Λένας Ιόλα, ανακαλύπτουμε άγνωστες πτυχές του μεγάλου συλλέκτη, αποκρυπτογραφούμε πτυχές της παράξενης αυτής οικίας και για πρώτη φορά καταρρίπτουμε μύθους που την περιβάλουν.
Η θρυλική βίλα Ιόλα σήμερα
Η βίλα Ιόλα πλέον θα γίνει ένα σύγχρονο μουσείο μοντέρνας τέχνης. Βασική επιδίωξη είναι η διατήρησης της υπάρχουσας μορφής του κτηρίου (διαμερισματοποίηση) στο πνεύμα ενός μουσείου μοντέρνας τέχνης. Η διάταξη των εννέα αιθουσών στο ισόγειο προσφέρει κυκλική ροή των επισκεπτών. Η αίθουσα της τραπεζαρίας, με το μαρμάρινο τραπέζι, θα διαμορφωθεί σε αίθουσα συσκέψεων και συνεδριάσεων. Το υπνοδωμάτιο του Ιόλα, δίπλα στην κυρία είσοδο, θα φιλοξενήσει χώρους γραφείων, ενώ στην προσθήκη της ανατολικής πλευράς του κτηρίου, στο χώρο της κουζίνας και στο νεότερο υπνοδωμάτιο του Ιόλα, θα δημιουργηθεί εντευκτήριο/ κυλικείο που θα εξυπηρετεί τους επισκέπτες.
Στον όροφο, η μεγάλη αίθουσα, όπου βρισκόταν και το έργο του Τάκι, θα μετατραπεί σε αίθουσα πολλαπλών χρήσεων (θεάτρου, κινηματογράφου, εκδηλώσεων). Διατηρείται ο χώρος της βιβλιοθήκης με ίδια χρήση ενώ στον όροφο της προσθήκης θα δημιουργηθούν δύο μικροί ξενώνες φιλοξενίας καλλιτεχνών.
