Η άγνωστη Σπιναλόγκα της Αττικής – Το μικρό νησί με την μεγάλη ιστορία που λειτουργούσε ως λοιμοκαθαρτήριο

Οι χιλιάδες επιβάτες που καθημερινά διανύουν με τα φέριμποτ το δρομολόγιο Πέραμα-Σαλαμίνα, διέρχονται σε μικρή απόσταση από ένα αινιγματικό νησάκι «Άγιος Γεώργιος» με αρκετό πράσινο και διάσπαρτα ερημωμένα κτίρια, των οποίων τα παράθυρα παραμένουν ορθάνοιχτα και οι σκεπές είναι μισό γκρεμισμένες.

Ελάχιστοι όμως, γνωρίζουν την ιστορία του. Το αρχαίο όνομά του ήταν «Μεγάλη Φαρμακούσα», αλλά σήμερα ονομάζεται «Άγιος Γεώργιος» από το μικρό εκκλησάκι στην άκρη του, που έχει ανεγερθεί επάνω στα ερείπια αρχαίου ναού.

Η εκκλησία είναι χτισμένη στα ερείπια μιας παλαιοχριστιανικής εκκλησίας του 8ου αιώνα μ.Χ. Επάνω σε αυτήν χτίστηκε μια μικρότερη τον 14ο αιώνα και το 1865 η εκκλησία ανακαινίστηκε και επεκτάθηκε, παίρνοντας τη σημερινή της μορφή. Καθημερινά πήγαιναν οι γυναίκες και άναβαν τα καντήλια της εκκλησίας και παραμονές της γιορτής καθάριζαν και άσπριζαν τον μικρό ναό, ενώ η τελευταία φορά που τους επιτράπηκε να πάνε ήταν το 1970.

Υπήρχαν ορισμένες ενδείξεις, βάσει γραπτών πηγών, σύμφωνα με τις οποίες υπήρχε μεγάλη πιθανότητα στο νησί του Αγίου Γεωργίου να βρίσκεται ο τάφος της αρχαίας Κίρκης. Το γεγονός αυτό οδήγησε τον Ερρίκο Σλήμμαν για έρευνες στο νησί, πλην όμως δεν κατόρθωσε να εντοπίσει το συγκεκριμένο ταφικό μνημείο. Ωστόσο υφίσταται η εκδοχή, επάνω σε αυτό, να έχει ανοικοδομηθεί η αρχική παλαιοχριστιανική εκκλησία.

Η ιστορία της μυστηριώδους νησίδας έκτασης περίπου 300 στρεμμάτων που βρίσκεται στα βόρεια του Σαρωνικού κόλπου, μεταξύ Περάματος και Σαλαμίνας είναι γνωστή ως η «Σπιναλόγκα του Πειραιά» ή «κολαστήριο του Αργοσαρωνικού» ή «νησί των τρελών».

Το 1865 ιδρύθηκε στον Άγιο Γεώργιο λοιμοκαθαρτήριο για την απομόνωση και την αντιμετώπιση κρουσμάτων λοιμωδών νόσων, κυρίως της χολέρας. Εκεί οδηγούνταν αρχικά οι επιβάτες των πλοίων που προέρχονταν από επιδημικές περιοχές και έπρεπε να τεθούν σε καραντίνα, παραμένοντας μέχρι και 20 μέρες! Οι λοιμοί των ετών 1884, 1892, 1900, 1911 και 1913 αντιμετωπίστηκαν στον Άγιο Γεώργιο.

Από τον Δεκέμβριο του 1918 μέχρι τον Απρίλιο του 1919, με το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, έγινε εκ περιτροπής περιορισμός περίπου 6.500 ανδρών που είχαν αιχμαλωτιστεί από Γερμανούς και είχαν μεταφερθεί στο Γκόρλιτς της Γερμανίας.

Το πρώτο προσφυγικό κύμα ήρθε το 1919 και οι συνθήκες μετακίνησης των κατατρεγμένων ήταν απάνθρωπες και άθλιες.

Ενώ το 1924 δέχτηκε στο μικρό αυτό νησί περισσότερους από 100.000 πρόσφυγες από την Μικρά Ασία για κάθαρση. Οι μαζικές μετακινήσεις των ελληνικών πληθυσμών ξεκίνησαν πρώτα από τις περιοχές του Πόντου και του Καυκάσου.

Οι πρόσφυγες, ταξίδευαν για εβδομάδες μέσα σε ρυπαρά πλοία στοιβαζόνταν μαζικά στα αμπάρια χωρίς τροφή και έμεναν εκτεθειμένοι σε κάθε λογής μολύνσεις και ασθένειες. Για τα λιμάνια προορισμού θεωρούνταν «υγειονομική βόμβα» αφού μετέφεραν ασθένειες, ακόμα και νεκρούς, τους οποίους οι συγγενείς δεν ήθελαν να αποχωριστούν. Έτσι αναζητούσαν σωτηρία στην μητέρα πατρίδα αλλά όταν έφθαναν στο λιμάνι του Πειραιά ήταν υποχρεωμένοι να μείνουν απομονωμένοι στα κατά τόπους απολυμαντήρια, προκειμένου να ελεγχθούν για πιθανές ασθένειες.

Το τελευταίο κρούσμα χολέρας αναφέρεται το φθινόπωρο του 1947 από πλοίο με 620 επιβάτες και 42 ατόμων που έφτασαν αεροπορικώς από την Αίγυπτο όπου είχε ξεσπάσει επιδημία χολέρας. Ενώ το 1947 – 1960 το νησί παραχωρήθηκε στο παράρτημα του Δημόσιου Ψυχιατρείου από όπου και απέκτησε τον όνομα «Το νησί των τρελών».

Το 1967 το νησί Άγιος Γεώργιος πέρασε στην δικαιοδοσία του Πολεμικού Ναυτικού και το 1983 δεν είναι πλέον νησί , καθώς επιχωματώθηκε και ενώθηκε με τον νησί της Σαλαμίνας.

Δείτε το βίντεο του Michael Miller