Αρχάγγελος: Το χωριό με τη δική του γλώσσα που δεν καταλαβαίνει κανείς
Ο Αρχάγγελος στην Ρόδο είναι ένα χωριό που σίγουρα ξεχωρίζει. Όχι μόνο για την ομορφιά του αλλά και για την.. γλώσσα του
Φανταστείτε ότι βρίσκεστε σε ένα μέρος της Ελλάδας όπου όλοι μιλούν γύρω σας και εσείς καταβάλλετε μεγάλη προσπάθεια να βγάλετε άκρη με όσα ακούτε. Κι όμως είναι ελληνικά!
Ανεξάντλητο εργαλείο επικοινωνίας η γλώσσα, εξελίσσεται κι αλλάζει, παραμένοντας ταυτόχρονα, ως μηχανισμός, «εγγεγραμμένος» μέσα μας. Και την ίδια στιγμή, διατηρεί ατόφια μέσα της στοιχεία και χαρακτηριστικά που μένουν αναλλοίωτα.
Ομάδες ανθρώπων, μικρές ή μεγάλες, διατηρούν και προστατεύουν διαλέκτους και γλωσσικά ιδιώματα με ρίζες βαθιές όσο το υφάδι της ύπαρξης της δικής τους και τον προγόνων τους. Σε κάποιες περιπτώσεις, ωστόσο, όπως η παρακάτω, αυτές τις ρίζες ακόμα και η επιστήμη δεν μπορεί να τις ανιχνεύσει.
Ο κάθε τόπος, ακόμα και η πιο απομακρυσμένη γωνιά, το κάθε χωριό, όσο μικρό κι αν είναι, έχει την δική του ντοπιολαλιά και τους δικούς του κώδικες επικοινωνίας. Άσχετα αν οι «έξω» δεν μπορούν να τους διαβάσουν και να τους κατανοήσουν. Εκφράσεις που μοιάζουν απλά σκόρπιες λέξεις, για τους κατοίκους διαφόρων περιοχών έχουν ξεχωριστή σημασία.
Όταν μάλιστα αυτή η διάλεκτος- γλώσσα, όπως μας διορθώνουν- διαφυλάσσεται και συνεχίζεται όχι μόνο από τους μεγάλους σε ηλικία κατοίκους του κάθε τόπου, αλλά και από τα μικρότερα παιδιά, τότε αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία στα μάτια εκείνων που βλέπουν την παράδοσή τους να διατηρείται και να διαιωνίζεται περνώντας στις επόμενες γενιές.
Αυτό συμβαίνει και με τον Αρχάγγελο της Ρόδου. Το χωριό βρίσκεται σε απόσταση 30 χλμ. από την πόλη της Ρόδου. Με πληθυσμό πάνω από 8.000 κατοίκους είναι το μεγαλύτερο χωριό της Ρόδου αλλά και το πιο ιδιαίτερο, σύμφωνα με τους κατοίκους του.
Ο Αρχάγγελος κτίστηκε τα μεσαιωνικά χρόνια σε… μακρινή απόσταση από την παραλιακή θέση, για να προστατεύει τους κατοίκους από τις πειρατικές επιδρομές. Ο ντόπιοι ασχολούνται κυρίως με την οικοδομή ενώ πολλοί εργάζονται ως ξενοδοχοϋπάλληλοι.
«Ήταν οι πρώτοι οικοδόμοι και οι πρώτοι κεραμίστες στο νησί. Να ξέρετε ότι έχουν χτίσει όλη τη Ρόδο», λέει ο πρόεδρος της Κοινότητας Αρχαγγέλου Αργύρης Αργυρού με περηφάνια.
Αν και το χωριό είναι ένα από τα πιο σημαντικά τουριστικά θέρετρα της Ρόδου, οι κάτοικοι διατηρούν ζωντανά τα ήθη και έθιμα των προγόνων τους, μένοντας πιστοί, σχεδόν προσκολλημένοι στις παραδόσεις.
Ένα από αυτά είναι και η γλώσσα. Το χωριό Αρχάγγελος έχει αναπτύξει τη δική του γλώσσα, μία γλώσσα που παρά την προσπάθεια που κάνουν εδώ και πολλά χρόνια γλωσσολόγοι και πανεπιστημιακοί, ακόμη δεν φαίνεται να έχουν ικανοποιήσει την περιέργειά τους για το ποια είναι η ρίζα της.
«Η πιο γλυκιά γλώσσα είναι η αρχαγγελίτικια» λέει. Δεν είναι ελληνικά, ούτε κυπριακά. Είναι μια δική μας γλώσσα που μόνο οι ντόπιοι του χωριού μας μπορούν να καταλάβουν. Ούτε καν οι υπόλοιποι Ροδίτες, γιατί δεν πρόκειται για μια διάλεκτο, αλλά για μια δική μας γλώσσα, την αρχαγγελίτικη», λέει ο κ. Αργυρού.
Τον ρωτάμε εάν η διάλεκτος αυτή μοιάζει με κάποια και μας απαντάει: «Είναι ξεχωριστή. Ας πούμε ότι είναι πιο βαριά από τα κυπριακά. Εάν εγώ μιλήσω μαζί σου αρχαγγελίτικα δεν θα καταλάβεις ούτε μια λέξη».
Και συνεχίζει: «Μου λένε πολλοί “τι γλώσσα μιλάτε”; “Εμείς μιλάμε αρχαγγελίτικα” τους απαντάω. Είναι γλώσσα δικιά μας, είναι παραδοσιακή γλώσσα. Εάν μιλάμε με έναν άλλο Ροδίτη στο δίπλα χωριό δεν μας καταλαβαίνει κανένας. Ακόμα και τα μικρά παιδιά που πηγαίνουν σχολείο χρησιμοποιούν τη γλώσσα αυτή. Είναι ξεχωριστή» είπε στο newsbeast ο κ. Αργυρού.
Σύμφωνα με τον κύριο Αργυρού οι κάτοικοι του χωριού Αρχάγγελος μιλούν στην καθημερινότητά τους τη συγκεκριμένη γλώσσα και με αυτόν τον τρόπο περνάει από γενιά σε γενιά. Μέσα από την καθημερινή χρήση της διαρκεί στον χρόνο και κάνει τον τόπο τους να είναι ξεχωριστός. Η νέα γενιά γνωρίζει τα «αρχαγγελίτικα», κάτι που κάνει τη γλώσσα τους να επιβιώνει αιώνες τώρα και ταυτόχρονα να διατηρεί και το μυστήριο γύρω από τη φύση της.
Όσο για την καταγωγή των αρχαγγελίτικων οι ντόπιοι επιμένουν ότι πρόκειται για μια δική τους διάλεκτο εντελώς διαφορετική από όλες τις ντοπιολαλιές της Ρόδου.
«Τα παιδιά ό,τι μιλάνε στο σπίτι μέσα μιλάνε κι έξω. Τους αρέσουν τα αρχαγγελίτικα. Να φανταστείτε οι φοιτητές που πάνε στην Αθήνα, εάν βρεθούν σε μία καφετέρια μιλούν τη γλώσσα μας και δεν τους καταλαβαίνει κανένας» μας λέει ο κ. Αργυρού.
Και συνεχίζει: «Εμείς λέμε “Πώς σε λόσε;” δηλαδή “πώς σε λένε;”, λέμε “ρκινούμε” κι όχι “αρχίζουμε” και “χαντέστε” αντί για “πάμε”. Το ψωμί το λέμε “λουτριά”, τη γωνία “καντούνι”, τις κόρες “κοπελούδες”, το στρογγυλό ψωμί “λουτριά” και το Πάσχα τρώμε ριφικί δηλαδή “αρνί με γέμιση”.
Λατρεύει τον τόπο του και αυτό φαίνεται σε κάθε λέξη που χρησιμοποιεί όταν μιλάει για εκείνον, ακόμα και στον τόνο της φωνής του. «Είναι δυνατόν να μην αγαπάω τον τόπο μου; Όταν πάω στη Αθήνα νομίζω ότι είμαι φυλακή» λέει χαρακτηριστικά.
Παραδείγματα φράσεων που ακούγονται στο χωριό Αρχάγγελος με την μετάφραση
“εφάμε τον αγλέορα και αύριο ρούτσιο!”
η φράση σημαίνει: φάγαμε πάρα πολύ και αύριο δεν θα φάμε τίποτα.
“κιουβί και όπου κανέψει”
λέω ασυνάρτητες λέξεις,απερίσκεπτες εκφράσεις,ασυναρτησίες
“λείπεις που το παννί σου”
είσαι αφηρημένος, το μυαλό σου πετάει από δω και από εκεί
Έλα στα σύγκαλά σου γιατί λο και λείπεις που το παννί σου.
“είμαι γκυο όρη γκυο βουνά”
είμαι στεναχωρημένος
“εμόλαρεν ο πόνος”
υποχώρησε ο πόνος
“λαρμενή τσιμιά”
όχι καλή νοικοκυρά (λέγεται ότι οι γυναίκες από το χωριό Λάερμα δεν ήταν νοικοκυρές)
“κάτω πέτρα του μύλου”
μεταφ.άνθρωπος αργός και δυσκίνητος (η κάτω πέτρα του παλιού αλευρόμυλου ήταν ακίνητη)
“εχάφτηκα τη ψυχή μου”
κατάπια τη ψυχή μου, μετφ. πόνεσα υπερβολικά
έδωκε μου μια και χάφτηκα τη ψυχή μου
“μούστου μούστου”
ειρωνική έκφραση που λέγεται από κάποιον για κάποιον άλλον.
Τι; Γιατρός εν να γένεις!!! Μούστου μούστου!!!
“το κούμελο σταλώνει”
η φράση λέγεται όταν στο τζάκι ο καπνός αντί να βγαίνει από τη καμινάδα, επιστρέφει πίσω μέσα στο χώρο του σπιτιού. Επίσης σε κλειστούς χώρους με πολύ καπνό από τσιγάρα λέμε ότι “εστάλωσε”
“πιάσε πατσούλι”
σε μοιρασιά ” βάλε κλήρο”
“μούζη στα λακανίγκια σου”
λες αναλήθειες! υπερτιμάς τον εαυτόν σου ! δεν γινεσαι αποδεκτός ή πιστευτός
“ξύλο τ΄αλάτου σου”
Έ θα ρτει σπίτι εν να φε ξύλο τ΄αλάτου της με φταδά που κάμιει.
“βάλλω-κάμιω ευλογητό”
μεταφ.ξεκινώ
“πρηστός και πηλωτός”
ο πολύ θυμωμένος-πληγωμένος ψυχικά. Όταν είσαι πρηστός και πυλωτός είσαι συνήθως αμίλητος και φουσκωμένος από τα νεύρα.
τι του πες κι είναι πρηστός και πηλωτός
“κάμιω ψιλό μου”
κατουράω
“γύρι μπιχίρι”
πολύ μακριά
επέτασα τον καλαμένον μου και έπεψάν τον στο γύρι μπιχίρι
“κάμιω τούμπα στη δραχμή”
υπολογίζω το χρήμα,προσκυνάω το χρήμα,είμαι τσιγγούνης
“πρέπει με”
μου ταιριάζει, με ομορφαίνει
“τες σάττες σας”
φράση που λεγόταν όταν ο σκοπός (αγροφύλακας)συλλάμβανε επ’αυτοφόρω νεαρούς να κυνηγούν πουλιά μετφ “πιαστήκατε στα πράσα”
O Alpha στον Αρχάγγελο Ρόδου
Newbeast.gr
