Το ελληνικό “Αλκατράζ”: Ένα από τα πιο σκοτεινά κεφάλαια στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας

Οι φυλακές της Γυάρου αποτελούν ένα από τα πιο σκοτεινά κεφάλαια στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας.

Η Γυάρος, ένα μικρό, άνυδρο και απομονωμένο νησί στο Αιγαίο Πέλαγος, έγινε γνωστή ως τόπος εξορίας και φυλάκισης πολιτικών κρατουμένων, κυρίως κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα. Η ιστορία της φυλακής αυτής που θυμίζει… πολυφοβιστικό κατασκεύασμα, καθώς και οι συνθήκες που επικρατούσαν εκεί, αποτελούν σήμερα σύμβολο των δεινών που υπέστησαν χιλιάδες άνθρωποι λόγω των πολιτικών τους πεποιθήσεων.

Ιστορικό Υπόβαθρο

Η Γυάρος χρησιμοποιήθηκε ως τόπος εξορίας για πρώτη φορά από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, αλλά η σύγχρονη ιστορία της ξεκινά το 1947, μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο στην Ελλάδα. Εκείνη την εποχή, η κυβέρνηση χρησιμοποίησε τη Γυάρο ως χώρο κράτησης για τους ηττημένους του εμφυλίου, κυρίως αριστερούς, κομμουνιστές και άλλους πολιτικούς αντιπάλους οι οποίοι το διάστημα 1947 – 1951 έχτισαν με τα χέρια τους την τεράστια φυλακή που θυμίζει «Αλκατράζ».

Σε πέντε όρμους του νησιού δημιουργήθηκαν στρατόπεδα συγκέντρωσης. Στον πρώτο όρμο, το 1950 βρισκόταν 5.500 κρατούμενοι, στον δεύτερο 1.500, στον τρίτο 990, στον τέταρτο 2.000 και στον πέμπτο 300 κρατούμενοι. Εκτός από τους πολιτικούς κρατούμενους, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά εξέτισαν ποινές εξορίας στη φυλακή της Γυάρου ως χριστιανοί αντιρρησίες συνείδησης.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν δημοσιοποιηθεί, υπολογίζεται ότι περίπου 22.000 άντρες και γυναίκες) φυλακίστηκαν σε αυτό το νησί. Το 1951 ήταν η χρονιά με τους περισσότερους εξόριστους που έφτασαν σε αριθμό τους 7.139. Οι φυλακές λειτούργησαν έως το 1964 και επαναλειτούργησαν κατά τη διάρκεια της Χούντας των Συνταγματαρχών (1967-1974).

Η φυλακή παρέμεινε ενεργή έως το 1974 ενώ μέχρι το 2000 χρησιμοποιήθηκε από το πολεμικό Ναυτικό ως πεδίο βολής.

Συνθήκες Κράτησης

Οι συνθήκες διαβίωσης στη Γυάρο ήταν εξαιρετικά σκληρές. Οι κρατούμενοι αναγκάζονταν να ζουν σε κτίρια που έμοιαζαν περισσότερο με στρατώνες παρά με φυλακές, ενώ οι βασικές υποδομές ήταν ελλιπείς. Το νερό ήταν λιγοστό και η τροφή ανεπαρκής. Επιπλέον, οι κρατούμενοι υποβάλλονταν σε σκληρές και απάνθρωπες συνθήκες εργασίας. Συχνά, έπρεπε να κατασκευάζουν οι ίδιοι τις υποδομές της φυλακής, συμπεριλαμβανομένων των κτιρίων όπου κρατούνταν.

Η απομόνωση και η αποκοπή από τον έξω κόσμο επιδείνωναν περαιτέρω την ψυχολογική πίεση που υφίσταντο οι κρατούμενοι. Ελάχιστη έως καμία επικοινωνία επιτρεπόταν με τις οικογένειές τους, και οι επισκέψεις ήταν σπάνιες, αν όχι ανύπαρκτες. Πολλοί κρατούμενοι υπέφεραν από σοβαρές ασθένειες, λόγω των κακουχιών και της έλλειψης ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, ενώ δεν έλειπαν και οι θάνατοι.

Το Τέλος των Φυλακών

Οι φυλακές της Γυάρου έκλεισαν οριστικά το 1974, μετά την πτώση της Χούντας. Σήμερα, η Γυάρος παραμένει ακατοίκητη και επισκέψιμη μόνο με ειδική άδεια, καθώς αποτελεί τόπο ιστορικής μνήμης. Η ελληνική κυβέρνηση έχει χαρακτηρίσει το νησί ως ιστορικό μνημείο, και γίνονται προσπάθειες για την αποκατάσταση και διατήρηση των κτιρίων, ώστε να μην ξεχαστεί η ιστορία των ανθρώπων που υπέφεραν εκεί.

Αξιοσημείωτο είναι πάντως το γεγονός ότι στην θαλάσσια περιοχή γύρω από τη Γυάρο ζει το 15% του πληθυσμού της μεσογειακής φώκιας monachus monachus. Είναι ίσως η μεγαλύτερη αποικία του είδους παγκοσμίως. Ακόμα, άνω του 50% της θαλάσσιας περιοχής της Γυάρου καλύπτεται από οικότοπους προτεραιότητας και, συγκεκριμένα, από μοναδικούς κοραλλιογενείς σχηματισμούς και λιβάδια ποσειδωνίας. Το χερσαίο περιβάλλον της φιλοξενεί μία μοναδική αποικία περίπου 2.000 ζευγαριών του σπάνιου θαλασσοπουλιού Μύχου. Έτσι, το 2019 η Γυάρος θεσμοθετήθηκε ως Θαλάσσια Προστατευόμενη Περιοχή

Δείτε τα βίντεο