Σκέψεις

23 αποφθέγματα του Ουμπέρτο Έκο για τη ζωή, την αγάπη, το θάνατο..

advertisement

«Τίποτε δεν δίνει σ’ έναν φοβισμένο άνθρωπο περισσότερο κουράγιο από το φόβο ενός άλλου»

Aubrey, CC BY-SA 1.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/1.0>, via Wikimedia Commons

Ουμπέρτο Έκο: Ένας από τους πιο γνωστούς συγγραφείς στον κόσμο. Ο δημιουργός του πασίγνωστου μυθιστορήματος “Το όνομα του Ρόδου”, αγαπήθηκε και διαβάστηκε όσο λίγοι σύγχρονοι διανοητές και συγγραφείς. Κάθε του νέο βιβλίο αποτελούσε τεράστιο εκδοτικό γεγονός και αποσπάσματα από τα έργα του απαντώνται πάντα στις συλλογές με γνωμικά και αποφθέγματα.

Ακολουθούν μερικά από τα πιο διάσημα:

1. Κάθε φορά που ένας ποιητής, ένας ιεροκήρυκας, ένας αρχηγός, ένας μάγος ξεστομίζει ασυναρτησίες, η ανθρωπότητα ξοδεύει αιώνες αποκρυπτογραφώντας το μήνυμα.

2. Σήμερα μόνο οι ηλίθιοι κάνουν δικτατορίες με τανκς, από τη στιγμή που υπάρχει η τηλεόραση.

3. Μου φτάνει που ξέρω να διαβάζω, γιατί έτσι μαθαίνω αυτά που δεν ξέρω, ενώ όταν γράφεις, γράφεις μόνο αυτά που ξέρεις ήδη.

4. Τίποτε δεν δίνει σ’ έναν φοβισμένο άνθρωπο περισσότερο κουράγιο από το φόβο ενός άλλου.

advertisement

5. Η τέχνη του διαβάσματος έγκειται στο να ξέρεις ποιες σελίδες να πηδήξεις.

6. Να φοβάσαι τους προφήτες κι αυτούς που είναι έτοιμοι να πεθάνουν για την αλήθεια, επειδή κατά κανόνα κάνουν και άλλους να πεθάνουν μαζί τους, μερικές φορές πριν από αυτούς και καμιά φορά αντί για αυτούς.

7. Ο πολιτισμός δεν ακυρώνει τη βαρβαρότητα, αλλά, πολλές φορές, την επικυρώνει. Όσο πιο πολιτισμένος είναι ένας λαός, τόσο πιο βάρβαρος και καταστροφικός μπορεί να γίνει.

8. Όταν οι άνθρωποι σταματούν να πιστεύουν στο Θεό, δεν είναι ότι δεν πιστεύουν πια τίποτα. Πιστεύουν στα πάντα.

9. Η μαζική κουλτούρα είναι αντι-κουλτούρα.

10. Οι κρίσεις πουλάνε καλά.

11. Κωμικό είναι η κατανόηση του αντιφατικού. Χιούμορ είναι η υποψία γι’ αυτό.

12. Τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις.

13. Η υπερβολική συσσώρευση στοιχείων κιτς αποτελεί μια αξιοσημείωτη υφολογική πρόταση.

14. Το ρόδο είναι τόσο πλούσιο σε νοήματα, που δεν του έχει μείνει πια σχεδόν κανένα νόημα.

15. Η μετάφραση είναι η τέχνη της αποτυχίας.

16. Έχω φτάσει να πιστεύω ότι ολόκληρος ο κόσμος είναι ένα αίνιγμα, ένα άκακο αίνιγμα που γίνεται τρομερό λόγω της δικής μας μανιώδους προσπάθειας να το ερμηνεύσουμε σαν να είχε δήθεν κάποια βαθύτερη αλήθεια.

17. Οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης έδωσαν το δικαίωμα να μιλάνε σε λεγεώνες ηλιθίων που άλλοτε δεν μίλαγαν παρά μόνο σε μπαρ, αφού είχαν πιει κανένα ποτήρι κρασί, χωρίς να βλάπτουν την κοινότητα. Τους αναγκάζαμε αμέσως να σωπάσουν, αλλά σήμερα έχουν το ίδιο δικαίωμα λόγου με ένα βραβείο Νόμπελ. Είναι η εισβολή των ηλιθίων.

18. «Τι όμορφο που είναι ένα βιβλίο, που επινοήθηκε για να πιάνεται στο χέρι, ακόμη και στο κρεβάτι, ακόμη και μέσα σε μία βάρκα, ακόμη και εκεί όπου δεν υπάρχουν ηλεκτρικές πρίζες, ακόμη κι αν έχει αποφορτιστεί κάθε μπαταρία και αντέχει τα σημάδια και τα τσαλακώματα, μπορεί να αφεθεί να πέσει καταγής ή να παρατηθεί ανοιγμένο στο στήθος ή στα γόνατα όταν μας παίρνει ο ύπνος, μπαίνει στην τσέπη, φθείρεται, καταγράφει την ένταση, την επιμονή ή τον ρυθμό των αναγνώσεών μας, μας υπενθυμίζει (αν φαίνεται πολύ καινούργιο ή άκοπο) ότι δεν το διαβάσαμε ακόμη…»

19. Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα “Erasmus” δημιούργησε την πρώτη γενιά Ευρωπαϊων. Το ονομάζω σεξουαλική επανάσταση: ένας νεαρός Καταλανός γνωρίζει μια Φλαμανδή, ερωτεύονται, παντρεύονται και γίνονται Ευρωπαίοι. Το ίδιο και τα παιδιά τους. Η ιδέα του “Erasmus” θα έπρεπε να είναι υποχρεωτική και όχι μόνο για τους σπουδαστές αλλά και για τους ταξιτζήδες, τους υδραυλικούς και άλλους εργάτες. Αυτό που στην πραγματικότητα εννοώ είναι ότι πρέπει να ζήσουν σε διαφορετικές ευρωπαϊκές χώρες, πρέπει ν’αφομοιωθούν αναμεταξύ τους.

20. Σήμερα, ζούμε σε καθεστώς ειρήνης εδώ και 70 χρονια τώρα και κανείς μας δεν συνειδητοποιεί πόσο υπέροχο και σημαντικό είναι αυτό.

21. Είμαι εναντίον της παράνοιας των συνωμοσιών (δείτε το Εκκρεμές του Φουκό ). Δεν λέω πως δεν υφίστανται συνωμοσίες αλλά πως όταν επιτυγχάνουν τότε δημοσιοποιούνται και το ίδιο συμβαίνει όταν αποτυγχάνουν. Η συνωμοσιολογική παράνοια δεν συνίσταται στην πεποίθηση ότι υπήρξε μια και μόνη συνωμοσία αλλά ότι όλος ο ρους της Ιστορίας κυριαρχείται από μια μυστηριώδη και συνεχή παγκόσμια συνωμοσία. Γι΄ αυτό και είναι μια μορφή παράνοιας.

22. Όταν διαβάζω την «Humanité», γνωρίζω την πολιτική τοποθέτηση της εφημερίδας. Στο διαδίκτυο, δεν ξέρω ποτέ ποιος μιλάει. Είμαι δυνητικό θύμα κάθε πιθανής ή απίθανης παραποίησης ή πλεκτάνης. Ένας νέος άνθρωπος δύσκολα διακρίνει ανάμεσα σ’ έναν ιστότοπο αντισημιτικό και σ’ έναν κανονικό δημοκρατικό ιστότοπο… Δεν νομίζω ότι το καταφέρνουν όλοι. Μόνον εκείνοι που έχουν τη δυνατότητα να διακρίνουν τον έναν ιστότοπο από τον άλλο, να προσεγγίζουν τα πράγματα με κριτική ματιά, το κατορθώνουν. Είναι αυτοί που πήγαν στα καλύτερα σχολεία. Η αριστοκρατία είναι πάντοτε η ίδια.

23. Δεν υπήρξα ποτέ από εκείνους τους θεωρητικούς που λαχταρούν μια ζωή να γράψουν κάτι λογοτεχνικό. Εγώ αντιλαμβανόμουν τον εαυτό μου ως πιο προχωρημένο από τους λογοτέχνες, επειδή ακριβώς έγραφα θεωρητικά δοκίμια. Κι όταν στα 48 μου έγραψα το πρώτο μου μυθιστόρημα, κι έπειτα τα υπόλοιπα, δεν άλλαξα. Εξακολουθώ να αισθάνομαι όπως ένας αθλητής ποδηλάτης, ο οποίος κάπου-κάπου οδηγεί αυτοκίνητο.

Salvador García Bardón flickr

Ο άνθρωπος που καταδίκασε τη μαζική κουλτούρα ως «αντικουλτούρα» γεννήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 1932 στην ιταλική πόλη Αλεσάντρια του Πιεμόντε, 90 χιλιόμετρα έξω από το Τορίνο. Παρά τις πιέσεις του πατέρα του να γίνει δικηγόρος, ο Έκο έδειξε από μικρός έφεση στη φιλοσοφία, ακολουθώντας εν τέλει σπουδές στη Μεσαιωνική Φιλοσοφία και Λογοτεχνία. Σε ηλικία 22 ετών έλαβε το διδακτορικό δίπλωμα με τη διατριβή του να έχει θέμα «Ζητήματα αισθητικής στον Θωμά Ακινάτη, ενώ εκείνη την περίοδο στράφηκε από τον Καθολικισμό στην αθεΐα.

«Όταν οι άνθρωποι σταματούν να πιστεύουν στον Θεό δεν σημαίνει ότι δεν πιστεύουν πια σε τίποτα. Πιστεύουν στα πάντα».

Μετά τις σπουδές του ξεκίνησε να εργάζεται μέχρι με τα 27 του χρόνια στο κρατικό ιταλικό κανάλι RAI, ενώ αργότερα ανέπτυξε το ενδιαφέρον του στη γλωσσολογία και τη σημειωτική. Το 1965 διετέλεσε καθηγητής Οπτικών Επικοινωνιών στη Φλωρεντία και έναν χρόνο μετά, εξελέγη καθηγητής Σημειολογίας στο Μιλάνο. Πέντε χρόνια αργότερα, έγινε τακτικός καθηγητής Σημειολογίας στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια.

«Σήμερα μόνο οι ηλίθιοι κάνουν δικτατορίες με τανκς, από τη στιγμή που υπάρχει η τηλεόραση».

Ο ίδιος είχε παραδεχτεί ότι στα πρώιμα χρόνια της συγγραφικής του πορείας δεν θεωρούσε ιδιαίτερα σοβαρή τη συγγραφή μυθιστορημάτων, κάτι για το οποίο φαίνεται πως μετάνιωσε όταν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’70 άρχισε να γράφει Το Όνομα του Ρόδου που ολοκληρώθηκε το 1980. Το πρώτο του μυθιστόρημα έκανε ανέλπιστα μεγάλη επιτυχία πουλώντας εκατομμύρια αντίτυπα ανά τον κόσμο.

«Μου φτάνει που ξέρω να διαβάζω, διότι με αυτό τον τρόπο μαθαίνω πράγματα που δε γνωρίζω, ενώ όταν γράφω , γράφω μόνο αυτά που ξέρω ήδη».

Το 1988 ολοκλήρωσε το δεύτερο μυθιστόρημά του που φέρει τον τίτλο Το Εκκρεμές του Φουκώ, ενώ ακολούθησαν Το νησί της προηγούμενης ημέρας (1994), Μπαουντολίνο (2000), Η μυστηριώδης φλόγα της βασίλισσας Λοάνα (2004), Το κοιμητήριο της Πράγας (2010) και το Φύλλο Μηδέν που κυκλοφόρησε το 2015 από τις Εκδόσεις Ψυχογιός.

«Δεν υπήρξα ποτέ από εκείνους τους θεωρητικούς που λαχταρούν μια ζωή να γράψουν κάτι λογοτεχνικό. Εγώ αντιλαμβανόμουν τον εαυτό μου ως πιο προχωρημένο από τους λογοτέχνες, επειδή ακριβώς έγραφα θεωρητικά δοκίμια. Κι όταν στα 48 μου έγραψα το πρώτο μου μυθιστόρημα και στη συνέχεια τα υπόλοιπα, δεν άλλαξα. Συνεχίζω να αισθάνομαι όπως ένας αθλητής ποδηλάτης, ο οποίος που και που οδηγεί αυτοκίνητο».

Καταβεβλημένος από τον καρκίνο και σε ηλικία 84 ετών, ο Ουμπέρτο Έκο άφησε την τελευταία του πνοή στις 23.30 το βράδυ (ώρα Ελλάδος) της 19 ης Φεβρουαρίου στο σπίτι του στο Μιλάνο, ξεκινώντας το δικό του ταξίδι προς την αιωνιότητα. Ο Έκο δεν έκρυψε ποτέ τις αριστερές του πεποιθήσεις. Η εφημερίδα La Repubblica έκανε λόγο για τον άνθρωπο «που γνώριζε τα πάντα», ενώ ο συγγραφέας, κριτικός λογοτεχνίας και μαρξιστής πολιτικός, Αλμπέρτο Αζόρ Ρόζα, τόνισε ότι «έκανε γνωστή την Ιταλία σε όλο τον κόσμο». Δίχως αμφιβολία, η ζωή, τα έργα και το βλέμμα του Ουμπέρτο Έκο για τον κόσμο αφήνουν μια τεράστια παρακαταθήκη για τις νεότερες γενιές, τις ανθρωπιστικές επιστήμες και όχι μόνο. (exostispress.gr)

advertisement

Σχετικά άρθρα

Back to top button